Hindistanyň «Pentagon Press LLP» neşirýaty iňlis dilinde «Hindistan bilen Türkmenistanyň medeni we ykdysady hyzmatdaşlygy: taryhy we geljegi» atly ýygyndyny çap etdi. Kitap Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň mugallymlarynyň işjeň gatnaşmagynda neşir edildi.

«Altyn asyr» gazetiniň redaksiýasy ýygyndynyň redaktorlarynyň birine, institutyň halkara gatnaşyklary we diplomatiýa kafedrasynyň professory, sosiologiýa ylymlarynyň doktory Öwezdurdy Berdiýewiç Muhammetberdiýewe birnäçe sowal bilen ýüzlendi.

– Hormatly Öwezdurdy Berdiýewiç, ilki bilen, bilelikdäki türkmen-hindi ylmy-populýar işi neşir etmek baradaky pikiriň nädip dörändigini bilesim gelýär?

– Ýygyndyny taýýarlamaga başlanymyzda, biz lenç edilen çemeleşmeden, ýagny makalalary ylmy hasabat görnüşinde hödürlemek usulyndan birneme daşlaşmagy makul bildik. Biz ýyllarboýy dowam edip gelýän türkmen-hindi ylmy hyzmatdaşlygynyň iň gowy netijesi diňe bir makalalar ýygyndysy bolman, eýsem, geljekki agtaryşlar üçin berk esas bolup hyzmat etjek we diňe bir Türkmenistan bilen Hindistanyň alymlarynyň arasynda däl, eýsem, halklarymyzyň arasynda hem özara düşünişmegi güýçlendirjek çynlakaý, düýpli ylmy we taryhy iş bolmaly diýip düşünýärdik.

Bu täze kitap Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň Halkara gatnaşyklary institutynyň dünýäniň dürli ýurtlarynyň birnäçe ýokary okuw mekdepleri we agtaryş merkezleri bilen alyp baran köptaraplaýyn hyzmatdaşlygynyň jöwheridir. Ol HGI bilen Hindistanyň «Hindistan – Merkezi Aziýa» gaznasynyň Halkara agtaryşlar merkeziniň (MERI) arasyndaky dowamly hyzmatdaşlygyň çäginde taýýarlandy. Ylalaşyga laýyklykda, kitap hindi we türkmen ýazyjylarynyň hindi-türkmen gatnaşyklarynyň taryhy, häzirki we geljegi bilen baglanyşykly mowzuklar boýunça ylmy makalalar ýygyndysy görnüşinde taýýarlandy.

– Ýygyndyda ýerleşdirilen işleriň we makalalaryň awtorlary hakynda bilmek okyjylarymyz üçin gyzykly bolsa gerek. Bu, hünärmenleriň we ylmy-populýar edebiýatyň okyjylarynyň ünsüni täze kitaba çekermikä diýýärin!

– Şeýle boljakdygyna şübhäm ýok. Pikirleri, düşünjeleri we oýlanmalary ýygyndyda çap edilen awtorlar abraýly hem tejribeli diplomatlardyr. Bu, häzirki wagtda aýdylyşy ýaly, neşiriň şerbeti, ýagny iň datly ýeridir. Awtorlar örän yhlas bilen saýlandy: kitabyň diňe bir akademiki däl, eýsem, amaly ähmiýete-de eýe bolmagy üçin, biz okyjylara dürli garaýyşlary we ylmy mekdepleri hödürlemäge synanyşdyk. Ýygyndynyň döredilmegine tanymal halkara alymlar, taryhçylar, jemgyýeti öwrenijiler, döwlet işgärleri gatnaşdy, onsoňam ýygyndyda ýerleşdirilen käbir makalalaryň awtorlarynyň Hindistanyň we Türkmenistanyň diplomatik gatnaşygynyň gözbaşynda duranlardan bolmagy aýratyn möhümdir.

Ýygyndynyň mazmunyny we awtorlaryny yglan etmek bilen, ilkinji nobatda, ildeşlerimiziň käbirleriniň atlaryny agzap geçesim gelýär: Türkmenistanyň Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi, Türkmenistanyň Gahrymany Çynar Rüstemowa, Türkmenistanyň Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçisi, Taryh ylymlarynyň doktory, professor Amangeldi Rahmanow, Türkmenistanyň Adatdan daşary we Doly ygtyýarly ilçileri Sapar Berdinyýazow we Nurberdi Amanmyradow. Bular Watanymyzyň Garaşsyzlygynyň we Bitaraplygynyň gözbaşynda duranlar, taryhyň dürli döwürlerinde gatnaşyklarymyzyň ösüşini gözleri bilen gören, oňa gatnaşan adamlardyr. Olarda galan şahsy täsirler we olaryň derňäp berýän bahalary geljekki nesiller üçin bahasyna ýetip bolmajak maglumatdyr. Makalalaryň awtorlarynyň, esasan, meşhur alymlar we at gazanan diplomatlar bolmagy olaryň bize beren maglumatlarynyň, türkmen – hindi gatnaşyklarynyň dürli meseleleri boýunça gelen netijeleriniň, öňe süren teklipleriniň we garaýyşlarynyň okyjylar üçin diýseň gyzykly boljakdygyna ynam döredýär.

– Öwezdurdy Berdiýewiç, kitabyň mazmuny adyndan belli: ol ýurtlarymyzyň arasyndaky gatnaşyklaryň geçmişini, şu gününi we geljegini öz içine alýar. Kitabyň özenini düzýän esasy pikiri belläp geçermisiňiz?

– Türkmen-hindi gatnaşyklarynyň taryhy barada aýdylanda, ýygyndyda beýan edilýän esasy pikir biziň halklarymyzyň arasyndaky baglanyşygyň we gatnaşyklarymyzyň asyrlaryň jümmüşinden, Beýik Ýüpek ýoly döwründen gaýtmagydyr. Bular soňky onýyllyklaryň gatnaşyklary däl, eýsem, asyrlarboýy dowam edip gelýän özara gyzyklanma, söwda we medeni alyş-çalyş dessurydyr. Häzirki gatnaşyklarymyz barada aýdylanda bolsa, kitabyň awtorlary ünsi syýasy gepleşikleriň, söwda-ykdysady hyzmatdaşlygyň, hususan-da, energetika pudagynda (mysal üçin, TOPH ýaly uly taslamanyň durmuşa geçirilmeginde) we medeni hem ynsanperwer gatnaşyklaryň dyngysyz ösüşine gönükdirdiler.

Ýygyndynyň awtorlarynyň makalalarynda Türkmenistanyň Prezidenti Serdar Berdimuhamedowyň we türkmen halkynyň Milli Lideri, Türkmenistanyň Halk Maslahatynyň Başlygy Gurbanguly Berdimuhamedowyň türkmen-hindi gatnaşyklarynyň strategik häsiýetiniň ösüşine eden goşandy aýratyn nygtalýar. Geljegiň nukdaýnazaryndan bolsa, ýygyndynyň awtorlary bu gatnaşyklaryň ösüş mümkinçiliginiň uludygyny biragyzdan aýdýarlar. Sanly tehnologiýalar, emeli aň, medeni alyş-çalyş, bilim, saglygy goraýyş, syýahatçylyk, sport we howpsuzlyk, esasanam, kiberhowpsuzlyk pudagynda hyzmatdaşlygy giňeltmegiň ýollary bellendi. Kitapda strategik hyzmatdaşlygymyzyň görnüşini täze mazmun bilen doldurmak üçin pikirler hödürlenýär.

– Kitap Hindistanda iňlis dilinde neşir edildi. Ony türkmenistanly okyjylar üçin-de çykarmak meýilleşdirilýärmi?

– Bu biziň üçin möhüm ädim. Iňlis dilindäki neşir, esasan, halkara okyjylara, dünýä akademiki jemgyýete we esasan-da, hindi okyjylaryna gönükdirilendir, çünki iňlis dili Hindistanda hindi dili bilen bir hatarda esasy dilleriň biridir. Häzirki wagtda biz türkmenistanly okyjylar: talyplar, taryhçylar, syýasatşynas alymlar, halkara alymlar, geljekki diplomatlar, daşary syýasat bilen gyzyklanýan Türkmenistanyň ähli raýatlary üçin niýetlenen neşiriň üstünde işleýäris. Bu iş kitabyň baý mazmunyny okyjylarymyza ene dilinde ýetirmäge mümkinçilik berer, bu bolsa onuň aň-bilim babatyndaky täsirini ep-esli artdyrar.

– Ýygyndy institutyňyzyň hindi kärdeşleri bilen hyzmatdaşlygynyň ilkinji netijelerinden biridir. Bu ugurda indi nähili ädimler bolar?

– Bu kitaby buşlukçy hasaplaýarys. Uly meýilnamalarymyz bar. Munuň özi bilelikdäki halkara maslahatlary, tegelek stollary geçirmegi we talypdyr mugallym alyş-çalşygy meýilnamalaryny öz içine alýar. Ýygyndynyň üstünde işlemekden gazanan üstünlikli bilelikdäki tejribämiziň ýurtlarymyzyň arasyndaky akademiki hyzmatdaşlykda täze tapgyra ýol açjakdygyna ynanýaryn. Ýygyndy bolsa bu ýolda täze ygtybarly köpri mysalydyr: ol ýurtlaryň arasyndaky hyzmatdaşlygy çuňlaşdyrmak baradaky özara islegiň diňe diplomatiýa we ykdysadyýet derejesinde däl, eýsem, ylym, bilim we medeniýet ugurlarynda-da bardygyny görkezýär.

– Kitabyň redaktorlarynyň biri hökmünde bu taslamanyň üstünde işlemegiň özüňiz üçin esasy netijesi näme diýersiňiz?

– Esasy netije, elbetde, ylmy gatnaşyklarymyzyň binýadynyň näderejede güýçli we köptaraplydygyna göz ýetirmekdir. Kitabyň üstünde hindi kärdeşlerimiz bilen ýakyn aragatnaşykda işlemek geljege umumy garaýşymyzyň we halklarymyzyň gülläp ösmegi üçin bilelikde işlemek üçin çyn ýürekden islegimiziň bardygyny ýene bir gezek görkezdi. Biziň kitabymyz ýöne bir makalalar ýygyndysy däl, iki sany dostlukly ýurduň awtorlarynyň tagallalary bilen gurlan dostluk we özara düşünişmek köprüsidir.

– Jogaplaryňyz üçin köp sag boluň! Size we ýokary okuw mekdebiňiziň ähli ylmy işgärlerine täze üstünlikler arzuw edýäris!

– Siz hem sag boluň! Bu neşiriň Türkmenistan bilen Hindistan Respublikasynyň arasyndaky gatnaşyklary öwrenýän we ösdürýän her bir adam üçin iň gerekli kitaba öwrüljekdigine ynanýaryn.